েসাণাপুৰ নামৰ ব�� গাওঁ এখনত অিদিত নামৰ এগৰাকী বুি�মান েছাৱালী আ𐂥
তাইৰ স𐂥 ভােয়ক আয�েন বাস কিৰিছল । দুপৰীয়া এিদন �খৰ ৰ’দত িসহঁতৰ
আইতােক ঘৰৰ ওচৰৰ গভীৰ কুঁ ৱা এটাৰ পৰা গধুৰ বাি� এটাৰ সহায়ত পানী
উঠাবৈল সং�াম কিৰ থকা েদিখেল ।
“আইতা, বাি�েটা ওপৰৈল টািন অনােটা িকয় ইমান ক𐃧ন?” আয�েন িচি�ত ৈহ
সুিধেল ।
আইতােক ভূৰেকঁ াচাই হঁািহ মািৰ তাক ক’েল, “কাৰণ বাি�েটা ব𐂧ত গধুৰ, গিতেক
তাক তুিলবৈল যেথ� পিৰ�ম কিৰব লােগ ।”
েসইিদনা সি�য়া দুেয়া বােয়ক- ভােয়েক আমগছৰ বািগচাত বিহ আইতাকৰ কামেটা
েকেনৈক সহজ কিৰব পািৰ তাৰ িবষেয় িচ�া কিৰেল । িকছু সময়ৰ পাছত আয�েন
িনজৰ মূৰেটা খুজুৱাই খুজুৱাই ক’েল, “এডাল ৰছীৰ ঠাইত যিদ আিম দুডাল ৰছী
বাি� িদওঁ বাি�েটা টািনবৈল সহজ হ’ব ।”
অিদিতেয় এক মুহূত� ৰ বােব িকবা এটা িচ�া কিৰ ক’েল, “এেন কিৰব পািৰ- িক� ই
�কৃ তেত কামেটা সহজ নকিৰব। আিম আন িকবা উপায় ভািবব লািগব ।”
𐃧ক েসই মুহূত� ত আয�নৰ চকু উ�িল উ𐃧ল । িস ক’েল, “যিদ আিম চকাৰ দেৰ
িকবা ঘূৰণীয়া ব�ৱহাৰ কেৰঁা, েতিতয়া িক হ’ব? চকা আেছ বােবই েমাৰ পুতলা
গাড়ীখন মই সহেজ চলাব পােৰঁা ।”
অিদতীেয় মূৰ দুিপয়াই ক’েল, “𐃧েকই ৈকছা- িক� আিম �াতী বাইেদউক কথােটা
েসেয়েহ িকবা আিম ওপৰৈল উঠাওেত আমাৰ
ক� হয়”- �াতীেয় ক’েল। �াতীৰ কথা 𐂦িন
অিদিতেয় লেগ-লেগ উৎসােহেৰ ওচৰৰ
আম গছৰ ফােল আঙুিলয়াই 𐂦িধেল, “তাৰ
মােন-েযিতয়া আম সেৰ তাক মাধ�াকষ�েণ
তলৈল টািন আেন। হয় েন?”
𐂦িধ ল’েল ভাল-িকয়েনা খুৰাৰ কম�শালাত �াতী বাইেদউৰ কাম কৰাৰ অিভ�তা
আেছ ।”
িবিভ� ধৰণৰ সঁজুিল, ৰছী আ𐂥 কাঠৰ ত�ােৰ িসঁচৰিত ৈহ থকা খুৰাকৰ
কম�শালাৈল দুেয়া লেগ লেগ েদৗিৰ গ’ল ।
�াতীক েদিখ অিদিতেয় �� কিৰেল, “�াতী বাইেদউ, আইতাৰ কাম সহজ কিৰবৈল
আপুিন আমাক িকবা এটা ৈতয়াৰ কৰাত সহায় কিৰব পািৰবেন? আচলেত আইতাই
কুঁ ৱাৰ পৰা বাি�ত পানী তুিলবৈল যেথ� পিৰ�ম কিৰব লােগ ।”
“িক� কুঁ ৱাৰ পৰা বাি�ত পানী তুিলবৈল িকয় ইমান পিৰ�ম কিৰব লােগ?” আয�েন
েকৗতূহলজনকভােৱ সুিধেল ।
�াতীেয় আয�নৰ কথা 𐂦িন হঁািহ এটা মািৰ তাক বুজাব ধিৰেল । ক’েল, “কাৰণ
আইতাই বলপূব�ক ভােব কুঁ ৱাৰ পৰা বাি�ত পানী তুিলেছ । েযিতয়া েকােনাৱাই
বাি�েটা ওপৰৈল টােন, েতিতয়া মাধ�াকষ�েণ ইয়াক তলৈল টােন, যাৰ বােব
বাি�েটা ওপৰৈল উঠােটা ক𐃧ন হয় ।”
“িক ব�েয় তলৈল টািন আেন বুিল ক’লা?,” আয�েন সুিধেল ।
“ইয়াক মাধ�াকষ�ণ বুিল েকাৱা হয়। মাধ�াকষ�েণ সকেলােবাৰ তলৈল টািন আেন ।
“𐃧েকই ৈকছা”- �াতীেয় ক’েল । ‘মাধ�াকষ�ণৰ বােব বাি�েটা ইমান গধুৰ ৈহেছ।
িক� এটা উপায় আেছ, যাৰ সহায়ত সহেজ বাি�েৰ কুঁ ৱাৰ পৰা পানী তুিলব পািৰ
।”
েকেনৈক- আয�েন লেগ লেগ সুিধেল ।
“আিম কিপকল যাক ঘূঘূ�ৰী য� বুিলও েকাৱা হয়, তাক ব�ৱহাৰ কিৰব পােৰঁা,”
�াতীেয় ক’েল ।
“কিপকল-েসইেটা িক?”আয�নৰ �� ।
�াতীেয় ক’েল, “কিপকেল গধুৰ ব� েবাৰ উেঠাৱা সহজ কেৰ । ই এটা খঁাজ থকা
চকা। খঁাজেটাত ৰছী এডাল পকাই লােহ লােহ ৰছীডাল তলৈল তািনেল সহেজ পানী
ওপৰৈল আিহব ।”
‘িক�, েকেনৈক?” অিদিত িব�া� হ’ল ।
�াতীেয় হঁািহ মািৰ ক’েল, ‘এইেটা এটা ভাল ��
। ক�না কৰােচান তুিম আইতাৰ ঠাইত কুঁ ৱাৰ
পৰা পানী তুিল আছা বুিল । পানী তুেলােত ক�
ৈহেছেন?”
হ্য় বুিল দুেয়া মূৰ দুিপয়ােল ।
“মাধ�াকষ�েণ বাি�েটা তলৈল টািনেছ কাৰেণ
েতামােলাকৰ ক� ৈহেছ । এই ক� লাঘব
কিৰবৈল েতামােলােক এক উধ�মুখী শি�
�েয়াগ কিৰব লািগব িয মাধ�াকষ�ণৰ শি�ৈক
েবিছ শি�শালী হ’ব লািগব । গিতেক েয়িতয়া
েকােনাবাই কিপকল ব�ৱহাৰ কিৰ কুঁ ৱাৰ পৰা পানী তুেল েতিতয়া আচলেত
ৰছীডাল ওপৰৈল টািন িনয়াৰ সলিন, ৰছীডাল তলৈল টািন্েহ আেন ।” �াতীেয়
দুেয়ােক বুজাই ক’েল ।
অিদিতক েকৗতূহলভােব সুিধেল,“গিতেক, কিপকল িদশ সলিন কিৰ ইয়াক সহজ
কিৰ েতােল?”
“𐃧েকই’, �াতীেয় ক’েল। ‘বাি�েটা ওপৰৈল টািন িনয়াৰ সলিন, তুিম কিপকলৰ
সহায়ত আচলেত ৰছীডাল তলৈলেহ টানা । গিতেক কিপকেল বাি�েটা পাতল
নকেৰ বৰং েযিতয়া তুিম কিপকল ব�ৱহাৰ কিৰ বাি�েটা ৰছীৰ সহায়ত টানা
েতিতয়া তুিম েতামাৰ শৰীৰৰ ওজন ভালদেৰ ব�ৱহাৰ কিৰব পাৰা। এেন কিৰেল
কামেটা সহজ েযন অনুভব হয় ।”
“আিম এটা কিপকল বনাব পােৰঁা েনিক?” অিদিতেয় উৎসােহেৰ সুিধেল।
“িন�য়-িক� কিপকল বনাবৈল আমাক িকছু সাম�ী লািগব,”�াতীেয় ক’েল। তাৰ
পাছত েতওঁেলােক পুৰিণ চাইেকলৰ চকা এটা, এডাল মজবুত ৰছী আ𐂥 এটা কাঠৰ
ে�ম েযাগাৰ কিৰেল ।
কিপকল বনাবৈল �থেম িসহঁেত চাইেকলৰ চকােটা ধাতুৰ ৰড এটাত লগাই কাঠৰ
ে�মত লগাই িদেল । তাৰ িপছত, ৰছীডাল চকােটাৰ খঁাজৰ মােজেৰ পাৰ কৰাই
�াতীেয় ৰছীৰ এটা মুৰ খালী বাি�ত বাি� িদ ক’েল,“আহা- আিম ইয়াক পৰী�া
কেৰঁা ।”
িক� েযিতয়াই আয�েন ৰছীডাল তাৰফােল টািনব ওলাল েতিতয়াই কেৰাৱাৰ পৰা
ছাগলী এটা কম�শালাত েসামাই আিহ ৰছীডালৰ আনেটা মুৰ কামুিৰ িনজৰ ফােল
টািনেল । ৰছীডাল ছাগলীেটােৱ িনজৰ ফােল টনাত বাি�েটা েজাৰেৰ শ� কিৰ
উেঠ- তােক 𐂦িন সকেলােৱ িখল-িখলাই হঁািহেল ।
‘ছাগলীেটাও চাৈগ আমাক সহায় কিৰব িবচােৰ,”আয�েন িখল-িখলাই হঁািহ ক’েল ।
ছাগলীেটা েযাৱাৰ পাছত অিদিতেয় ৰছীডাল টািন আছিৰত হ’ল কাৰণ বাি�েটা
মসৃণভােৱ ওপৰৈল উ𐃧 আিহল ।
“এইেটা সঁচাৈক আচিৰত ।” অিদিতেয় উৎসােহেৰ ক’েল। “বাি�েটা ইমান পাতল
েযন লািগেছ ।”
“এয়াই কিপকলৰ শি�,” �াতীেয় ব�াখ�া কিৰেল।“বাি�েটা উেঠাৱাৰ বােব েতামাক
েবিছ বল �েয়াগ কৰাৰ �েয়াজন নাই, িকয়েনা তুিম মাধ�াকষ�ণৰ িদশত বল �েয়াগ
কিৰছা, ইয়াৰ িব𐂥ে� নহয় ।”
িপছিদনা ৰািতপুৱা, েতওঁেলােক কুঁ ৱােটাৰ ওপৰৰ কিপকলেটা �াপন কিৰেল ।
আইতােক তাক ব�ৱ্হাৰ কিৰ আচিৰত হ’ল । “ৱাহঃ- এইেটা বৰ আ�য�জনক !
এিতয়া পানী তুলােটা বৰ সহজ হ’ল ।”
চুবুৰীয়াসকেল আিদিতহঁেত বেনাৱা কিপকলেটা চাবৈল আিহল । েতওঁেলাকৰ
মাজেৰ েকােনাৱা এজেন েকৗতুক কিৰ ক’েল, “এিতয়া েদেখান মই এইেটা েমাৰ
গধুৰ চাউলৰ েমানা তুিলবৈল ব�ৱহাৰ কিৰব পােৰা।” সকেলােৱ অিদিত, আয�ন
আ𐂥 �াতীৰ বােব হাততািল িদেল আ𐂥 ঘৰা-ঘিৰ গ’লৈগ ।
মানুহেবাৰ েযাৱাৰ পাছত আয�েন ক’েল, “আিজ আিম ব𐂧ত িশিকেলঁা। েযিতয়া
আিম দজ�াখুেলা, পানী েতােলা বা �ু ল েবগ উঠাও, েতিতয়া আিম শি� বা বল
�েয়াগ কেৰা িকয়েনা মাধ�াকষ�েণ সদােয় ব�েবাৰ তলৈল টািন থােক ।”
‘গিতেক কিপকলৰ দেৰ সৰল য�ই আমাক কাম সহজ কৰাত সহায় কেৰ,
“অিদিতেয় লগেত ক’েল। তাই আেকৗ ক’েল- ‘আইতাক সহায় কিৰবৈল আিম
যিদ আিজ িকবা উ�াৱন কিৰব পািৰেছা, আিম ভিৱষ�েতও আ𐂥 ব𐂧 িকবা িকিব
কিৰব পািৰম ।”
“𐃧েকই ৈকছা, ” �াতীেয় ক’েল । “সৃ�শীলতা আ𐂥 দলব� কামৰ �াৰা, তুিম
িযেকােনা সমস�া সমাধান কিৰব পাৰা ।”
আয�নৰ চকু হাল িজিলিক উ𐃧ল । “হয়- হয়েতা আিম েঘঁ𐂧ৰ ব�া কিঢ়য়াব পৰাৈক
িকবা এটা সািজব পািৰম বা আনিক পাকঘৰত মাকক সহায় কিৰব পািৰম ।”
আয�নৰ কথা 𐂦িন �াতীেয় হঁািহেল । “আমাৰ চািৰওফােল উে𐀱ালক, চকা আিদ
ইমানেবাৰ সহজলভ� েমিচন আেছ েয তুিম ই�া কিৰেল ব𐂧ত িকবা িকিব কিৰব
পাৰা ।”
�াতীৰ কথা 𐂦িন অিদিত আ𐂥 আয�েন ইজেন িসজনৰ ফােল চােল । “ব’লা, চাওঁ
আহা- আিম আ𐂥 িক িক উ�াৱন কিৰব পােৰা ।” এই বুিল দুেয়া বােয়ক-ভােয়ক
িনজৰ পৰৱত� ডাঙৰ সেপান েদিখ ঘৰৈল েদৗিৰ গ’ল ।